Hz. Yûsuf’un (as) başından geçen olaylar, İslâm edebiyatında Yûsuf u Züleyhâ, Kıssa-i Yûsuf, Yûsuf ve Zelihâ gibi adlarla ve mesnevî nazım şekliyle müstakil hikâyeler biçiminde işlenmiştir.
Semavi kitaplarda yer alan bu kıssa, Tevrat’ın Tekvîn bölümünde, Kur’ân’da ise Hz. Yûsuf adıyla anılan 12. Surede geçer.
Kıssa, Mekke’de 111 ayet olarak nazil olan Yûsuf Suresi’nin 4. ayetinde başlayıp 101. ayetinde son bulur.
Yûsuf kıssası, kıssaların en güzeli kabul edilir ve Kur’an’da “Ahsenü’l-Kasas” adıyla anılır.
Taberî, Semerkandî, Zemahşerî, Beyzavî gibi müfessirlerin tefsirlerinden toplanan peygamber kıssalarının 17. yüzyıldan itibaren ayrı kitaplar haline getirilmesiyle “kısas- ı enbiyâ” adı verilen bir edebî tür gelişmiştir.
Molla Câmî’nin beşinci mesnevîsi olan Yûsuf u Züleyhâ, âşıkâne ve lirik bir mesnevîdir. Eserde Hutbe, Na’t, Mi’raciyye gibi manzumeler yer alır.
Câmî, kitabın yazılış sebebi ve sözün faziletleri hakkında iki manzumelik bir bölümden sonra asıl destan kısmına geçerek Yûsuf sûresinden hareketle, Hz. Yûsuf’un (as) hikâyesini anlatır.
Câmî, eserinde küçük hadîselerle aşk hikâyelerini uzun uzadıya tavsîf etmiş, mesnevînin sonuna da üç manzume eklemiştir.
Bu manzumelerden birincisi zamaneden şikâyet, ikincisi oğlu Ziyaüddin Yûsuf’a öğüt, üçüncüsü de nefsiyle hesaplaşmasını anlatmaktadır.
Bunlardan sonra kitap hakkında belîğ bir medhiye söyleyen Câmî, kitabını 889H/1484M tarihinde telif ettiğini ve eserin 4000 beyit olduğunu açıklar.
Yusuf ve Züleyha
* Aşk hakkında mişkat’ı nübüvvetten şöyle bir hadis-i şerif varit olmuştu:
“Her kim aşık olur iffetini muhafaza eder aşk yolunda aşk yüzünden ölecek olursa şehit sayılır.“
İnsana mahsus bir şeref olan aşk nerede bulunsa iffet ve ketm (sırrı saklama, gizli tutma) onun levazımındandır.
Tabiatın şehveti, nefs’i emmarenin fena arzusu icabı olan aşk yırtıcılara, dört ayaklı hayvanlara mahsus bir haldir.
* O civanmerde mağfiret için dua et ey Cami!
Amel defterini dahi yazdıkların gibi siyah eyleme!
Kanlı gözyaşlarıyla tövbe ve istiğfarla amel defterini yıka!
“Ya hayır söyle ya sus!” sırrınca sus ve duyma!
Kaynakça:
Kilisli Rıfat, Baharistan, Camî
Yrd. Doç. Dr., İsmet Şanlı, Molla Câmî’nin Yûsuf u Züleyhâ’sının Bilinmeyen İki Türkçe Şerhi
Yükleniyor ...
