İklim değişikliği; yağış rejiminde değişiklik, sıcaklık artışı, kuraklık, doğal afetler gibi olumsuz etkilere sebep olmaktadır. Bütün bu olumsuz etkiler tarımda verimlilik ve büyüme oranları üzerinde önemli bir tehdit oluşturmaktadır. İklim değişikliği senaryolarına göre, daha yüksek sıcaklıklar ve daha fazla CO2 (karbondioksit) yoğunluğu içeriyor. Sanayi devrimi ile artan enerji ihtiyacını fosil yakıtlar yakarak karşıladığımız için atmosferdeki sera gazı miktarı artmıştır ve artmaya devam etmektedir. CO2 en önemli sera gazlarından biridir.
Tarımsal aktiviteler büyük ölçüde iklime dayanır. Sıcaklık ve CO2 seviyesindeki artış bazı yerlerde mahsul verimini artırabilir. Ancak verim artışı için, topraktaki besin seviyesi, su miktarı gibi koşulların da sağlanması gerekir. Ancak çiftçilerin bu koşulları sağlaması kuraklık veya sel gibi aşırı iklim olaylarına bağlı git gide zorlaşmaktadır. Zorlaşan bu koşullar gıda güvenliği riski oluşturmaktadır. Genel olarak, iklim değişikliği, geçmişte yaptığımız şekilde aynı lokasyonlarda aynı ürünleri yetiştirmeyi zorlaştırabilir. İklim değişikliğinin etkilerinin, tarım uygulamaları ve teknolojideki değişiklikler gibi, tarımsal üretimi etkileyen diğer gelişen faktörlerle birlikte dikkate alınması gerekir.
İklim değişikliğinin etkisi ile oluşan doğal afetler özellikle; seller, fırtınalar, sıcak hava dalgaları gibi aşırı hava olayları, tarımsal üretime ve hayvancılığa zarar vermektedir. Bu zararlar sonucu çok büyük kayıplar yaşanmaktadır. Gelişmiş ülkeler bu konuda bazı önlemler alabiliyor olsa da az gelişmiş ülkelerdeki çiftçiler geleneksel yöntemleri kullanmaya devam ettikleri için ülkelerindeki iklimsel değişikliklere karşı savunmasız kalmaktadır.
Sera gazlarının sebep olduğu iklim değişikliğiyle birlikte tarımsal verimlilik üzerinde etkili olan sıcaklık, yağış miktarı ve güneşlenme süresi değişmekte, deniz seviyesindeki yükselmelere bağlı bazı bölgeler sular altında kalma riskiyle karşı karşıya kalmakta ve yeraltı sularının tuzluluk miktarı değişmektedir. Bütün bu etkiler göz önünde bulundurulduğunda iklim değişikliği tarımı, gıda üretimini ve gıda kalitesini olumsuz yönde etkilemektedir. Kısaca; insanoğlunun temel gereksinimlerinden olan beslenme ve su ihtiyacını karşılayabilmesi için öncelikle kaynak sürdürülebilirliğinin sağlanması ve buna bağlı sürdürülebilir ekonomik büyüme için iklim değişikliği ile mücadelede hızlı adımlar atılması gerekmektedir.
İklim değişikliği ve gıda güvenliği
İklim değişikliğinin gıda güvenliğini dört yönden olumsuz şekilde etkileyeceği öngörülmektedir; kullanılabilirlik, erişim, kararlılık ve etkileşimleri.
Kullanılabilirlik; Yiyecek üretimi ve depolama, işleme, dağıtım, satış veya değişim yoluyla kullanıma hazır olma
Gözlenen ve öngörülen iklim değişikliği etkilerine örnekler
- Mahsul ve hayvancılık sistemlerinde düşük verim
- Polen taşıyıcı eksikliği nedeniyle azalan verim; zararlılar ve hastalıklar
- Kullanılabilirliği etkileyen düşük gıda kalitesi (örneğin gıda bozulmaları ve mikotoksinlerin kaybı)
- Gıda depolama ve taşıma ağlarında aksamalar
Erişim; Fiyatın etkileri de dahil olmak üzere yiyecek elde edebilme
Gözlenen ve öngörülen iklim değişikliği etkilerine örnekler
- Verim indirimi, çiftçi geçim kaynaklarındaki değişiklikler, yiyecek satın alma kabiliyetindeki kısıtlamalar
- Gıda alımı için kaynak yetersizliğinden dolayı, özellikle kadınlar ve çocuklar için düşük gelirli tüketicilerde fiyat artışları ve ani etkiler
- Ekstrem olayların gıda arzı, tarımsal ticaretin bozulması ve ulaşım altyapısına etkisi
Kararlılık; Kesintisiz kullanılabilirlik ve kesintisiz yiyeceklere erişim
Gözlenen ve öngörülen iklim değişikliği etkilerine örnekler
- Aşırı olayların sıklığı ve ciddiyeti nedeniyle arzın istikrarsızlığı; gıda fiyatı yükselir; tarımsal gelirlerin istikrarsızlığı
- Göç ve çatışmaya katkıda bulunan yaygın ürün başarısızlığı
Kullanım; Beslenme, yemek pişirme, sağlık yoluyla besin potansiyelinin kazanılması
Gözlenen ve öngörülen iklim değişikliği etkilerine örnekler
- Mikroorganizma ve toksin yaygınlığının artması nedeniyle gıda güvenliği üzerindeki etkiler
- Atmosferik CO2 miktarının artmasından kaynaklanan beslenme kalitesinde düşüş
- Sel riskinin artması nedeniyle ishal ve diğer bulaşıcı hastalıklara daha fazla maruz kalma
Bu dört olumsuz yönün tümünün etkileşimleri sonucu;
- Gıda sistemi olarak yetersiz beslenmenin artması
- Sınırlı sayıda emtia ürününün uyum sağlanması odaklanma yoluyla obezitenin ve hastalık sağlığının arttırılması
- Çevresel bozulmanın ve sera gazı emisyonlarının arttırılması
- Arazi ve doğal kaynaklar için rekabet nedeniyle gıda güvensizliğinin arttırılması.
Uyum ve azaltma örnekleri
- Artan gıda sistemi verimliliği ve verimliliği
- Artan sağlıklı gıda üretimi ve düşük enerji tüketimi gerektiren ürünlerin tüketimi
- Sera gazı emisyonlarını azaltarak iklim akıllı gıda sistemlerinin geliştirilmesi, esnekliğin artırılması, iklim değişikliğine uyum sağlanması
Elmas Zeynep Salihoğlu