“Ekmeğini israf etme”  

Kapak konumuzla ilgili olarak görüştüğümüz Toprak Mahsulleri Ofisi Yönetim Kurulu Üyesi Genel Müdür Yardımcısı Refik Kayhan Ünal’la “ek­mek israfını önleme” kampanyası ile ilgili bir sohbet gerçekleştirdik.

 “Ekmek israfını önleme” kampanyanız Birleşmiş Milletler Gıda Tarım Örgütü tarafından örnek uygu­lama olarak ilân edilmiş durumda. Bu kampanyaya nasıl başladınız, Kayhan Bey?

Öncelikle kurumum adına bu fırsatı bizlere tanıdığı­nız için teşekkür ediyorum. Toprak Mahsulleri Ofisi’nin görevi, başta buğday olmak üzere arpa, mısır, çavdar, yulaf ve çeltikte piyasaları düzenlemektir. Ayrıca ihtiyaç sahibi ülkelere gıda, un yardımında da bulunulmakta­dır. Filistin, Pakistan, Somali ve Suriye örneklerinde de olduğu gibi.

Bu kapsamda faaliyet alanımıza giren başlıca ürün­lerden buğdaydan imal edilen ekmek yapımı konusun­da, kuruluşumuz 2008 ve 2012 yıllarında ülke genelinde iki ayrı büyük araştırma yaptırmıştır. 2012 yılı araştırma sonuçlarına göre israf oranının 2008 yılına göre % 20 artış göstererek % 5’ten % 6’ya çıktığının, günde 6 mil­yon, yılda ise 2,1 milyar adet ekmeğin israf edildiğinin, bunun da parasal karşılığının 1,6 milyar TL olduğunun tespit edilmesi üzerine ki bu söz konusu olan 1,6 mil­yar TL ile 16 derslikli 500 okul, 100 yataklı 80 hastane, 300 öğrenci kapasiteli 200 yurt, 500 km bölünmüş yol yapılabilir. 2013 yılında büyük bir kampanya başlatıldı. Bu amaçla biz, öncelikle Kampanya Dairesi adı altında bir daire oluşturduk ve 100 kişiden fazla bir koordina­törler grubuyla birlikte çalıştık. Kampanya için internet sayfası oluşturulmuş, beş ayrı kamu spotu ve kampan­ya yaptırılmış, Türkiye Aşçılar Federasyonu ile birlikte iki ayrı yemek kitabı bastırılarak dağıtılmıştır. Kamu spotları ulusal kanallarda 6600 kez yayınlanmış, 57 TV kanalında 1400 kez haber yapılmış, ayrıca yerel, bölge­sel ve ulusal düzeydeki yazılı basında 6600 kez haber yapılmış, 116 radyo ve TV kanalına katılım sağlanmıştır. Kampanyanın başlangıcından bugüne kadar geçen yak­laşık iki buçuk yıllık dönemde 746 kurum ve kuruluş ile birlikte ki bunlar bakanlıklar valilikler kaymakamlıklar, üniversiteler, okullar, belediyeler, sivil toplum kuruluş­ları, medya kuruluşları ve yabancı kuruluşla olmak üze­re toplam 785 etkinlik gerçekleştirilmiş olup, çalışma­larımıza hâlâ ilk günkü heyecanla devam edilmektedir.

Peki, bu çalışmaların sonunda, bir düzelme, azal­ma oldu mu?

Tabiî ki kampanyanın sonuçlarına göre bir yılın sonundaki günlük 5.950.000 adet olan ekmek israfı % 18 oranında azaltılarak 4.900.000 adede düşürül­müştür. Böylelikle günlük 1.050.000, yılda ise yılda ise 384 milyon adet ekmek çöpe atılmaktan kurtarılmış­tır. 2012 yılında israf edilen ekmeğin parasal karşılı­ ğı 1,6 milyar lira iken bu rakam kampanya sonucunda bir yılda 1,3 milyar TL’ye indirilmiş olup yıllık 300 mil­yon TL tasarruf sağlanmıştır. Ayrıca yine kampanya­nın etkisiyle tüketimde de % 10’luk azalma meydana gelmiş ve halkımız bir yılda ekmeğe 26 milyar TL har­carken 23 buçuk milyar TL harcamış ve bundan da 2 buçuk milyar TL tasarruf sağlanmıştır. Şu ana kadar ise, yaklaşık 2 buçuk yıldır sürdürülen bu kampanyada milli ekonomimize olan katkımızın yeni parayla 6 buçuk milyar TL, eski parayla 6 buçuk katrilyon TL civarında olduğu değerlendirilmektedir. Bizim bu kampanyayla halkımıza, vatandaşlarımıza vermek istediğimiz mesaj, israf konusunda bilinç oluşturmak, üretim ve tüketim aşamalarında israfı önlemek, özelde ekmeğin israfına, ama genelde ise tüm israflara vurgu yapmak, ayrıca yine ana tema olarak daha kaliteli daha besleyici ve tok tutucu, obeziteyi önleyici özelliklere sahip olan tam buğday ekmeğinin tüketimini yaygınlaştırmaktır.

Aileler için pratik tavsiyeleriniz nelerdir?

Başarılı olamadığımız veya daha küçük düzeyde başarılı olduğumuz alan ekmek üretimi. Ekmekler fırın­larda çokça üretildiği için öncelikle, üretimin tüketime göre yapılması ve plânlı olması gerekir diye düşünüyo­ruz. Ekmeği mutlaka, ama mutlaka ihtiyacımız kadar, yani ne kadar tüketeceksek o kadar almalıyız. Aldığımız ekmeği de mutlaka dilimleyerek servise sunmalıyız. Dilimlerken de ne kadar yiyeceksek o kadarını dilmeli­yiz. Gününde tüketeceksek bunu bir poşette muhafaza etmeliyiz. Ama günlük tüketemeyeceksek, uzun süreli muhafaza için bunu buzdolabında veya derin donduru­cuda saklamalıyız. Tüm bunlara rağmen bayatlamışsa, biraz önce söylediğimiz yemek tarifleri kitaplarında da olduğu gibi yemek, tatlı, salata yapımlarında kullanma­lıyız. Ama asla israf yapmamalıyız.

Kayhan Bey atılan gıdaların hayvanlara verilmesi hususunda ne söylemek istersiniz?

Bu hususta işbirliği yaptığımız kamu kurumlarının bir tanesi belediyeler. Belediyelerin ekmekleri toplayıp hayvanlara verme faaliyetlerini görüyoruz. Biz bunları da uygun görmeyerek belediyelere bu hususta uyarı ya­zısı gönderiyoruz ve bilgilendirmeye çalışıyoruz. Çünkü şöyle ki; küflenmiş ekmekler hayvanlara, aynı insanlar­da olduğu gibi zarar vermektedir. Bu ekmekleri hayvan­ların beslenmesinde kullanmamalıyız. Çünkü ekmek insan gıdası olarak üretilen bir üründür. Hayvanlar ise yem ile beslenir. Bayatlayıp küflenmiş ekmekler in­sanlara olduğu gibi tüm hayvanlar, tüm canlılar için de zararlıdır. Bizzat bu küflenmiş ekmekler kanserojen madde içerir. Ayrıca yem fiyatı ekmek fiyatının dörtte biri kadardır. Yani daha ucuzdur. Hayvanları beslemek istiyorsak yem alıp onları yem ile beslemeli, hayvan­lara zarar vermemeliyiz. Burada esas olan, ekmeği tüketebilecek kadar alıp, israf etmemektir.

Özellikle yerli turistlerin daha fazla israf ettiği, Av­rupalıların yeterli miktarda ekmek aldığı noktasında bir bilgi dikkatimi çekti. Bunu nasıl değerlendiriyorsu­nuz?

Bunu değerlendirirken kampanyamızın uluslararası boyutuna da cevap vermeye çalışacağım. Bir defa önce­likle ekmek nimettir diyoruz, öpüp alnımıza koyuyoruz, her fırsatta bunu dile getiriyoruz. Ama iş eyleme gelin­diğinde, israfın boyutları gerçekten çok büyük. Bu yüz­den böyle bir kampanya yürütüyoruz. Çok büyük önem atfedip, büyük bir organizasyon halinde önlemeye çalışıyoruz. İsraf ettiklerimiz ekmekle kalmıyor, söz ko­nusu bir yılda israf ettiğimiz ekmek, ülkemizin yaklaşık bir aylık ekmek tüketimine bedel. Bu ekmekleri israf ederken aynı zamanda 470 bin ton buğdayın üretilebil­mesi için ekilen her yıl 194 bin hektar alanı boş yere işle­miş oluyoruz. Bu israfla beraber yılda yaklaşık 17 bin ton mazot, 7 bin ton tuz, 18 bin ton maya 1 milyar metre­küp suyu da israf etmiş oluyoruz. Toplu tüketim yerleri olan, yerli ve yabancı turistlerin yemek yediği yerlerde, israfı önlemek için, otellerin çatı kuruluşlarına giderek bilgilendirme faaliyetlerinde bulunuyoruz. Oralardaki afiş çalışmalarımız, yabancılara yönelik dergilerimiz, Türk Hava Yolları kanalıyla Skylife dergilerindeki yazı ve makalelerimizle, insanları bilgilendirmeye çalışıyoruz.

Son olarak neler söylemek istersiniz?

Siz de biliyorsunuz ki şu an yedi milyarı geçen dün­ya nüfusunun en büyük problemlerinden biri açlık ve yetersiz beslenme. Ve dünya nüfusunun 2050 yılında 9,3 milyarı bulması, bu nüfusu da besleyebilmek için şimdiki gıda üretiminin % 60 daha fazla yapılması ge­rekiyor. Ve her yıl çoğu çocuk olmak üzere, dünyamızda 10 milyon insan açlık ve yetersiz beslenme nedeniyle hayatını kaybediyor. Bu çok ciddi bir rakam. Buna karşın dünyanın gelişmiş ülkelerinde 1,4 milyar insan aşırı ki­lolu ve bu sayının da 600 milyonu obeziteyle mücadele ediyor. Örneğin FAO kaynaklarına göre dünyada yıllık değeri 1 trilyon dolara karşılık gelen 1,3 milyar ton gıda israf edilmektedir. Bu miktar dünya gıda üretiminin üçte birine denk gelmektedir. İsraf edilen bu miktarın sadece dörtte birinin azaltılmasıyla yetersiz beslenen 805 milyon insanın gıda ihtiyacı karşılanabilecektir. İşte bu amaçla bizler FAO ile işbirliği içerisinde, kam­panyamıza uluslararası boyut kazandırarak Budapeşte Macaristan, Roma İtalya, Bükreş Romanya FAO top­lantılarında, Haziran ayı içerisinde çok büyük bir organi­zasyonla Lahey Hollanda Uluslararası Konferansları’n­da da kampanyamız hakkında bilgiler vererek, bilinçlen­dirme faaliyetlerimizi anlatmaya devam edeceğiz.