“Çocuğun mizacını bilmeden yapılan eğitim eksiktir.”

Son dönemde adını sıkça duyduğumuz, eğitim dünyasında kendine yer edinen ve en önemlisi de ‘mizaç merkezli eğitim’i temel alan ENOKSİS’i (Enneagram Okul Sistemi) Kurucularından Mehmet Yaşar ile konuştuk. İstifadeye medar olması temennisi ile…

Son 2 yıldır yoğun bir şekilde eğitim kurum­larına verdiğiniz ‘mizaç merkezli eğitim’ çalış­malarınızı takip ediyoruz. Ayrıca eğitim dünya­sında mizaç konusunun sıklıkla dillendirildiğini görüyoruz. Size sormak isterim, eğitimde mizaç neden gerekli? ‘Mizaç merkezli eğitim’ nasıl bir eğitim anlayışı sunuyor?

Artık kabul edilen bir gerçek var ki; sıralama ve hizalama merkezli eğitim yaklaşımları günümüz çocuklarının ihtiyaçlarına cevap veremiyor. Her çocuğun aynı kabul edildiği, bireysel farklılıkları­nın dikkate alınmadığı eğitim ortamları, çocuklar tarafından kabul de görmüyor. Bu yüzden eğitim dünyası yeni değerler dizisi ve yeni bakış açılarının arayışı içerisinde.

Bilgi ve teknolojik imkânlara ulaşmanın geç­mişe göre çok daha kolay olmasına rağmen eği­timde arzu edilen sonuçlara ulaşılamadı. Bu ne­denle eğitime dair birçok tanımlama ve kavramlar yeniden gözden geçiriliyor. Çünkü günümüz insanı kendi bireyselliğini ortaya koyma, kendini gerçek­leştirme ve sahip olduğu iç dinamikleri kullanma­ya dair geçmişe göre daha motive ve bu arayışları çok daha güçlü.

Kendini gerçekleştirme ve bireyselliğini ortaya koyma arayışı aslında bir tohumun kendi potan­siyel özelliklerini ve kabiliyetlerini ortaya çıkar­masına benzetilebilir. Nasıl ki, her tohum toprağa düştüğü andan itibaren kendi taşıdığı programı ve yapıyı gerçekleştirmeye çalışıyor, aynı bunun gibi insanoğlu da dünya toprağına düştüğü andan itibaren kendini gerçekleştirme ve ortaya koyma eğilimi içinde bulunuyor. Bu kendini gerçekleştir­me eğilimini bizler doğuştan getirdiğimiz ‘mizaç’ özelliklerini ortaya koyarak gösteriyoruz. Eğer mizacımızı tohuma benzetecek olursak hepimiz bir mizaç özelliği ile doğuyor ve hayat boyu sahip olduğumuz mizaç özelliklerimizle hayatı algılıyor, düşünüyor, eyleme geçiyoruz. Adeta elmaysak elma, muzsak muz, ananas isek ananas olarak büyüme ve gelişme eğilimi gösteriyoruz.

İşte bu gerçek, eğitimde çocuğun mizaç özel­likleri dikkate alınmadığında eğitimin neden is­tenen sonuçları veremediğini bizlere anlatıyor. Ebeveynler ve eğitimciler olarak çocukların her birine aynı tohum muamelesini yaparsak ki ma­alesef çoğunlukla böyle yapabiliyoruz, onların mizaç arayışlarına cevap vermekten daha ziyade onlara kendi talep ve beklentilerimize göre yön ve şekil vermeye çalışıyoruz. Mesela, ‘ağaç dediğin ceviz gibi olur’ dayatma ve ön kabulü ile elimizde­ki tohumu ceviz gibi yetiştirmeye çalışarak elma­yı elma gibi, muzu muz gibi yetiştirmekten uzak mevsimin sonunda yine elmanın elma, muzun muz kaldığı ama o meyvenin nitelik ve kalitesinin düşük olduğu bir sonuç ile karşılaşıyoruz.

İşte bu yüzden eğitimde çocukların doğuştan getirdiği mizaç özellikleri ve farklılıklarını dikkate almanın en tutarlı yol olduğunu düşünüyoruz. Öğ­renmenin ve eğitim süreçlerinin önündeki başlıca engellerin mental engellerden daha ziyade mizaç­ların potansiyel riskleri nedeniyle ortaya çıkan ve her mizaç özelliği için farklı şekilde kendini gös­teren engeller olduğunu düşünüyoruz. Bu engel­leri aşabilmekse mizaçların yapısal özelliklerini tanımak, olumlu özelliklerini geliştirmek, potan­siyel olumsuz riskleri en aza indirmekle mümkün olmaktadır. Bu engeller aşıldığında ise çocuğun yetenekleri doğru tespit edilerek imkânlarını aşan durumlardan kaçınılacak, ileride doğacak potansi­yel problemlerden korunmuş olunacaktır.

Bu nedenle diyebiliriz ki, çocuğun mizacını bil­meden yapılan eğitim eksiktir. Eğitimde insan zi­yanlığına son vermek için mizaç merkezli eğitim şart!

Peki, geliştirdiğiniz Enoksis ‘mizaç merkez­li eğitim’ yaklaşımının hikâyesinden ve hangi zemin üzerinde geliştirdiğinizden bahsedebilir misiniz?

Biz iki arkadaş 5 yılı aşkın zaman önce Enneag­ram konusuyla karşılaştık. Enneagramın kendini tanıma, bir başkasını anlama konusundaki insana bütüncül ve kuşatıcı bakışı bizi çok etkiledi. En­neagram ile yakından ilgilenmeye başladık. Ço­cuklar, çocuk eğitimi ve eğitim konusunda uzun yıllardır çalışan kişiler olarak, Enneagramın çok net, anlaşılır, geniş ve güvenilir bir kaynak oluşun­dan, mizaç ve onun üzerinden şekillenen kişilik gelişimine dair sunduğu derin bilgiden eğitimde de faydalanılması gerektiğine inandık. Bu yüzden bir mizaç merkezli eğitim yaklaşımı olan Enoksis’i mizaçların tanınması, bilinmesi ve anlaşılmasın­da kadim kökleri olan Enneagram/Mizaç Merkezli Kişilik Modeli zemini üzerinden geliştirdik. Fakat bunu yaparken Enneagramın ham bir bilgi oluşu­na ve onun ancak işlendikten sonra verimli olarak kullanılması gerektiği gerçeğini de göz önünde bulundurduk. Yani Enoksis, Enneagram ham­maddesi üzerinden inşa edilen bir mühendislik yaklaşımı oldu. Bu bakış açısıyla mizacın dikkate alındığı ve mizaç gelişimine rehberlik etme imkâ­nı sağlayan ENOKSİS (Enneagram Okul Sistemi) yaklaşımı ortaya çıktı diyebiliriz.

Ar-Ge, pilotlama ve demolama çalışmalarının tamamlanması ile birlikte 2017 sonunda Enoksis yapımız eğitim kurumlarında kullanılmaya baş­landı.

Enoksis yaklaşımını eğitim kurumlarında nasıl uyguluyorsunuz?

Enoksis ‘mizaç merkezli eğitim’ yaklaşımı, eğitim kurumları için çok basit, sade ve uygulama kolaylığına sahip olarak geliştirildi.

Yapımız, eğitim kurumlarına 3 aşamada uygu­lanıyor.

İlk aşaması eğitimlerden oluşur. Bu aşamada eğitimcilerin (kurum yöneticileri, rehber öğret­menler, sınıf öğretmenleri) 2 tam günlük Enneagram eğitimi gerçekleştiriliyor, velilerimize mizaç farkındalığı oluş­turacak bir seminer veriliyor. Bu eğitime katılan eğitimcilerimiz Enneagram ve her mizaç tipine dair temel bilgiler edinir, mi­zaçları yakından tanıma im­kânına kavuşur. Mizaçların potansiyel risklerini, imkân ve kabiliyetlerini keşfeder. Her mizaca özel gelişim tav­siyeleri ve yaklaşımları konu­sunda bir bakış açısı kazanır.

Veli seminerinde çocukların mizaç farklılıkla­rını ortaya koyan bilgilendirici bir seminer verilir. Kurumun uygulayacağı Enoksis yapısı hakkında bilgilenmesi sağlanır.

Enoksis yapısının ikinci aşaması Enoksis Di­gital kısmıyla Mizaç Testinin uygulanma aşama­sından oluşur. Bu test öğrencilerin mizaç tespiti için kullanılan Enneagram Mizaç Testi’dir ve kuru­mumuz tarafından her eğitim kademesindeki öğ­renci seviyelerine göre özel olarak hazırlanmıştır. Özel bir yazılım eşliğinde mizaç testleri online ola­rak uygulanır. Her mizaca özel raporlama yapılır. Bu sene itibariyle raporlamada yaptığımız geniş ve detaylı çalışma ile raporlarımız her mizaca ve o mizacın yaş dönemine göre özel olarak hazır­landı. Yani her mizacın her yaş dönemindeki de­ğişen görünümüne özel raporlama geliştirildi. Bu raporlama ile eğitimciler ve ebeveynler çocukların mevcut mizaç özelliklerinin yaş dönemlerine göre farklılaşan özelliklerini de takip edebilecekler.

Enoksis yapısının üçüncü aşaması, Enrehet (Enneagram Rehberlik Etkinlikleri) kısmından olu­şur. Bu kısım rehber öğretmenler tarafından uy­gulanacak mizaç merkezli rehberlik etkinliklerini içerir. Bu etkinlikler bu alanda Türkiye’de ilk ve tek olma özelliğini de taşımakla birlikte 10’a yakın psi­kolog, psikolojik danışman ve rehber öğretmenler tarafından hazırlanan iyileştirici ve dönüştürücü özelliğe sahip, özgün etkinlik özelliği taşımaktadır. Bu etkinlikler ve mizaç merkezli rehberlik yaklaşı­mıyla rehber öğretmenlerimize yıl içerisinde 4 kez

süpervizyon desteği vererek rehber öğretmenleri­mizin öğrencilerimizin mizaç odaklı gelişime reh­berlik etmesi sağlanmaktadır.

Mizaç merkezli eğitim Enoksis uygulanan kurumlarda eğitime yönelik hangi katma de­ğerler oluşuyor?

Enoksis yaklaşımının uygulandığı ve mizaçla­rın dikkate alındığı eğitim kurumlarında eğitim süreçlerinde nitelikli bir etki ve değer ortaya çık­maktadır. Eğitim sürecinin her bir paydaşı için bu değerleri şu şekilde sıralayabiliriz:

Öğrencilerimize; kendi kabiliyetlerini ve eği­limlerini fark edebilme, kendi mizacını ve buna bağlı kişilik yapısını bilebilme, kendi mizacının iyi­leştirilmesi ve geliştirilmesi gereken yönlerini fark edebilme, mizacına uygun çalışmalar yapabilme, motivasyon noktalarını bilme ve buna uygun ola­rak daha verimli çalışabilme, daha başarılı olabi­leceği alanları bilme ve buna yönelebilme, arka­daşlarındaki farklılıkları normal görüp daha kolay kabullenebilme, kendisi ve çevresi ile daha sağlıklı iletişim kurabilme.

Sınıf öğretmenlerimize; öğrencilerin farklılığı­nın nedenlerini anlayabilme, problemlerin kayna­ğını anlayıp daha doğru çözümler geliştirebilme, öğrencilerinin kabiliyetlerini bilip daha doğru yön­lendirmeler yapabilme, öğrencilerin mizaçlarından gelen arayışlarını fark edip daha etkin rehberlik edebilme, daha verimli bir ders ortamı oluştura­bilme, mizaçfarklılıklarını da dikkate alarak daha zengin eğitim içerikleri oluşturabilme, daha başarılı eğitim metotları gelişti­rebilme, velileriyle daha etkin iletişim kurabilme, Enneagram yaklaşımını öğrenerek ken­dini ve öğretmenlik stilini tanıyabilme.

Velilerimize; çocuğunu daha iyi tanıyabilme, çocuğunun beklentilerini daha iyi anlayabilme, çocuğunun ne ile motive olduğunu bilme, çocuğu­nun potansiyel kabiliyetlerini ve geliştirmesi ge­rekli yönlerini bilme, çocuğunun potansiyel riskle­rini ve iyileştirmesi gerekli yönlerini bilme, çocu­ğunu daha nitelikli destekleyebilme, daha sağlıklı ve verimli bir aile içi iletişim imkânı bulabilme.

Okulumuza; öğrencilerine karşı farkındalığı yüksek öğretmenler, kendini ve sınıf arkadaşlarını daha iyi tanımışve anlamış öğrenciler, psikolojik düzeyde daha sağlıklı bir öğrenci profili oluştu­rabilme imkânı, mizaçları tanımaktan kaynaklı oluşabilecek muhtemel problemleri önceden bile­bilme, mizacı temel alan bir yaklaşımla her çocu­ğa özel daha isabetli kulüp ve atölye faaliyetleri belirleme ve yönlendirme, çocukların kişilik ge­lişimlerine dair olan süreci daha iyi bilme ve yü­rütme imkânı, daha yüksek bir akademik başarı getirecek olan, öğrencinin kendini gerçekleştirme çabasına Enneagram ile kapı açma, okulun eğitim kalitesine olumlu etki edebilme.

Tüm bu katkılar ışığında ‘mizaç merkezli eği­tim’ yaklaşımı ile eğitimin ‘kendini gerçekleştir­miş çocuk’, bu nedenle okulda ‘mutlu olan çocuk’ ve mizaç arayışlarının gerçekleşmesi neticesinde ‘akademik başarıyı yakalayan çocuk’ hedefine ulaşılabildiğini elimizdeki çıktı ve sonuçlarla söy­leyebilmekteyiz.

Son olarak şunu da öğrenmek isterim; ge­liştirdiğiniz Enoksis yaklaşımı hangi eğitim kademlerinde kullanılmaktadır?

Enoksis yapısının test, raporlama, ve Enrehet (Enneagram rehberlik etkin­likleri) etkinliklerine kadar yapının tüm uygulamaları anaokul, ilkokul, ortaokul ve lise kademesi dikkate alınarak, her kademeye özel olarak hazırlandı. Dolayısıyla sistem tüm kademelerde kullanılabilmekte ve uygulanabilmektedir.