Sağlık

Karmin (Cochıenal)

Karmin; diğer bir ifadeyle E120 boyar maddesi, çeşitli kaktüs bitkilerinde asalak olarak yaşamını sürdüren bir böcek türü olan Koşnil’den (Cochineal) elde edilir. Çok eski yıllardan beri bilinen, kullanılan bir böcektir. Pembe-kırmızı renk vermek amacıyla çeşitli sektörlerde kullanılmaktadır. Karmin (E120) ise bu böcek türünün dişilerinden ya da yumurtalarından elde edilen boya pigmentini ifade etmektedir. Bir kilogram boya elde etmek için birkaç milyon böcek kullanılmaktadır. Dişi böceklerin kabukları kurutulur ve bir çözeltide eritilir. Böceklerin parçaları filtre edilir. Su ile muameleden sonra elde edilen Karmin; karminik asit, protein ve çeşitli tuzlardan oluşur. Bu işlemlere göre böcek, tamamen başkalaşım geçirmiş kimyasal işlemler sonucunda yepyeni bir özellik kazanmaktadır.

Burada son duruma göre Karmin boyar maddesinin, helâl/haram olduğu konusunda görüş ayrılıkları mevcuttur. Birtakım kaynaklarda böcek, uygulanan işlemler neticesinde yepyeni bir özellik kazandığı için haram olmadığı ancak sağlığa zararlı ise haram olduğu belirtilmiştir. Bu görüşe sahip bir başka kaynakta ise, küçük böceklerin Maliki mezhebine göre helâl; Hanefi, Şafii ve Hanbelilere göre ise haramdır. Bunun delili, insanların bu gibi hayvanlardan hoşlanmamasıdır. Ancak dinen temiz sayılan kaktüs bitkisi üzerinde yaşaması, onun temiz sayılmasını gerektirir, denilmektedir.

Diğer görüş ise tiksinti duyulan pis şeyler olduklarından dolayı haşaratın yenmesinin haram olduğudur. Zira Cenab-ı Hak şöyle buyurmuştur: “…temiz ve hoş şeyleri onlara helâl; murdar ve kötü şeyleri de üzerlerine haram kılar…” Haram olduğu konusunda hemfikir olan kaynaklar çoğunluktadır. Buna bağlı olarak başka bir kaynakta ayet gösterilmiştir: “De ki: Bana vahyolunanda, bir kimsenin yiyecekleri arasında leş, akıtılmış kan, domuz eti- ki o şüphesiz pistir- ve günah işlenerek Allah’tan başkası adına kesilen hayvandan başka, haram kılınmış bir şey bulamıyorum; fakat darda kalan, başkasının payına el uzatmamak ve zaruret miktarını aşmamak üzere bunlardan da yiyebilir. Doğrusu Rabbin bağışlar ve merhamet eder.”1 Bu iki görüşte kısaca; Maliki mezhebinde ve Şafii mezhebinde mübah olduğu ancak Hanbeli ve Hanefi mezhebinde haram olduğu belirtilmektedir. Karmin üretiminde yazının başında bahsettiğim şekilde çözelti kullanılarak üretilebilmesinin yanı sıra kurutma ve öğütme işlemleri neticesinde de boyar madde çıkarılabilmektedir.

Bu durumda böcekten kan akıtılmış olmaktadır. Ayette belirtilen “akıtılmış kan” ifadesine bağlı olarak sakıncalı durumda olmaktadır. Peki, Karmin yani E 120 hangi ürünlerde karşımıza çıkıyor? Maalesef ki oldukça fazla. Kozmetik, ilaç sanayi, gıda sanayisinde ise et sosları, kırmızı deniz ürünleri, işlenmiş kanatlı ürünler, reçel, marmelat, puding, sakız, meyveli yoğurt, meyve suyu, hazır tatlı, kola, dondurma, şekerleme, sucuk ve salam gibi çok çeşitli alanda kullanılmaktadır. Kısacası, pembe- kırmızı renklerde olan endüstriyel ürünlerde bulunma ihtimali vardır. Az önce bahsettiğim gibi Karminin elde edilme şeklini bilemediğimiz için, şüpheli olduğunu göz önünde bulundurursak, tiksindirici olması nedeniyle de, bu renkteki ve saydığım endüstriyel ürünlerin etiket bilgilerinde Karmin (E120) aranmalı, mümkün olduğunca alternatifleri değerlendirilmelidir.

*Gıda Yüksek Mühendisi

Leave a Comment

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

*