6 Şubat’ta yaşanılan ve 10 ilimizi etkileyen can kaybı ve yaralı sayısının fazla olduğu deprem hepimize derin bir üzüntü yaşatırken ne yapabilirimin derdini yaşadık. Maddi manevi yardımlar ve dualarla elimizden geleni yapmaya çalıştık. Ancak şahit olduğumuz başka tablolar da vardı. Bunlardan birisi de ne yazık ki her deprem bölgesine arama kurtarma ekiplerinin ve sağlık görevlilerinin zamanında yetişememesiydi. Arama kurtarma ekiplerinin ulaşamadığı noktalarda ise bölgedeki insanlar bu görevi üstlendi ve yakınlarını kurtarmaya çalıştı. Bu dönemde gördük ki depremde ilk yardım bilgisi oldukça önemli. Bu yazımızda depremzedelere uygulanacak bazı ilk yardım uygulamalarına yer verirken, bu uygulamaların sağlık görevlisine ve arama kurtarma ekiplerine ulaşılamayan zamanlarda yapılması ve eğer ilk yardım konusunda deneyimli birisi varsa bu müdahaleyi o kişiye bırakmanın daha doğru olacağının altını çizmek isterim.
Depremde en sık karşılaşılan yaralanmalar; iç ve dış kanamalar, kafa, göğüs, karın, göz yaralanmaları, ezik veya kırıklar ve yanmalardır.
Öncelikle enkaz altından çıkarırken nelere dikkat etmeliyiz sorusunu cevaplandıralım.
Enkaz altından depremzedenin çıkarılması
Enkaz altından çıkarma işlemini sakince ve emin olduğumuz adımlarla yapmamız gerekmektedir. Aksi halde yeni kanamalara, kırıklara sebep olabiliriz. İlk kural yaralının vücudunun katlanmadan, boynunun ve belinin sağa sola, arkaya öne kıvrılmadan, vücudu tek hatta tutarak çıkarmaktır. Bu esnada yaralının vücudunun değişik bölümlerinin sıkışık olması ihtimali göz önünde bulundurulmalıdır.
Yaralı enkazdan çıkarıldıktan sonra çevre güvenliği sağlandığında yaralı sert bir zemine yatırılmalıdır. Sert bir zemine yatırılmasının sebebi omurga yaralanmalarında depremzedenin omurga hareketini kısıtlamaktır. Ezilme ve omurga yaralanmalarında yaralının felç durumu yaşamaması için sert bir zemine yatırılması önemlidir. Sonrasında ise hava yolu açıklığı, solunum ve dolaşım kontrolü yapılmalıdır. Ağız içinde herhangi bir cisim varsa çıkarılmalı, göğsünün havalanıp havalanmadığı kontrol edilmeli, iki parmak yardımıyla şah damarından nabza bakarak dolaşım kontrol edilmelidir. Sonrasında yaralıya varsa boyunluk takmak yoksa da kafayı dikkatli bir şekilde vücudu tek hat üzerinden tutmaktır.
Kanamalarda ilk yardım
Enkazdan çıkarılan yaralıda dış kanama mevcut ise öncelikli olarak kanamanın olduğu bölgeye tampon (kanayan bölgeye el ya da herhangi bir bezle baskı uygulanması) uygulaması yapılmalıdır. Kanayan bölge yukarı kaldırılır. Birçok yaralının olduğu ortamda tek ilkyardımcı varsa veya baskı uygulamak yetmiyorsa büyük kanamaların durdurulabilmesi için kanayan yer ile kalp arasındaki tek kemik üzerine sıkma bağı(turnike) ile kanama durdurulabilir. (Turnike kol ve uyluk gibi tek kemikli bölgelere uygulanır. Ön kol, bacak, el ve ayak bölgelerine uygulanmaz. Uzuv kopmasında ön kol ve bacağa da turnike uygulanabilir.) Uzun süreli turnike uygulamalarında turnike 15 20 dakikada bir gevşetilmeli. Yaranın uç tarafındaki renk değişikliği ve nabız da kontrol edilmelidir. Kanayan bölge dışarıda kalacak şekilde yaralının üstü örtülür.
Uzuv kopmasında ilk yardım
Depremde en sık yaşanılan durumlardan birisi de uzuv kopmasıdır. Uzuv kopması durumunda yaralının bacakları 20-30 cm kaldırılmalı, uzvun 3-4 parmak üzerine turnike uygulanmalı, kopan parça temiz, su geçirmez, ağzı kapalı plastik bir torbaya yerleştirilmelidir.
Donmada ilk yardım
Yaralı kapalı ve ılık bir yere taşınmalıdır. Özellikle baş yüz, el ve ayaklar iyi korunmalıdır. Islak elbiseler çıkarılıp baş dahil battaniyeye kundak gibi sarılmalıdır. Masaj kesinlikle yapılmamalıdır. Eğer hasta bilinçsiz ise; Solunum ve nabız kontrol edilir; eğer alınamıyorsa kalp masajı ve suni teneffüse başlanılır. Bilinçsiz fakat nabız ve solunum varsa kesinlikle ağızdan bir şey verilmemelidir. Bilinci yerinde ise kol ve bacaklarını hareket ettirmesi söylenmelidir.
Kırıklarda ilk yardım
Eklem veya kırık bölgenin hareketini engellemek için tespit(sabitlenmeli) edilir. Kol ve bacaklardaki kırıklar tespit edildikten sonra kalp seviyesinden yukarı kaldırılır. Bacak -diz ve ayak bileği eklemini içine alacak şekilde ve eşit uzunlukta iki atel seçilmelidir. (uzun bir tahta kullanılabilir). Atel bacağın iki tarafına uygun şekilde yerleştirilmeli ve geniş sargı ile bağlanmalıdır. Uyluk -kalça ve diz eklemini içine alacak şekilde, biri koltuk altına uzanacak uzunlukta iki atel seçilmeli, atel bacağın iki tarafına uygun şekilde yerleştirilmeli, iki atel gövde düzeyinde ve bacak hizasında iki veya üç geniş sargı kullanarak, diz seviyesinde geniş bir sargı, ayak bileğinde 8 şekli oluşturan bir sargı ile bağlanmalıdır.
Yanmada ilk yardım
Yanan bölge üzerine bol su dökülmelidir. Yanan bölge üzerindeki elbiseler (giysiler) keserek, sıyırmadan çıkarılmalı, yanan bölge üzerindeki içi su dolu kabarcıklar patlatılmamalı, yanan bölge üzerine, su dışında (salça, diş macunu, yoğurt, patates vb.) herhangi madde sürülmemeli.
Son söz
“Benim tarafımdan o musibetzedelere deyiniz ki: “Nass-ı hadîsle, böyle musibetlerde ehl-i imanın zayi olan malları tam sadaka hükmündedir. Hususan bu zamanda, yüz sadaka kadar o fâni malları, bâki ve daha çok ebedî mallara inkılab ederler. Onun için sabır içinde bir cihette şükretmek gerektir. İnşaallah dünyada dahi o keffaretü’z-zünub olan zayiatın yerine Erhamü’r-Râhimîn ihsan eder. Geçmiş olsun, başınız sağ olsun, faydasız merak etmeyiniz.” deyiniz.” (Emirdağ Lahikası 1)
Hemşire Zeynep Toprak